Wat als altijd maar druk zijn een vorm van ontwijkend gedrag is?

Het niet-onderzochte leven

De Deense filosoof, dichter, sociaal criticus en theoloog Søren Kierkegaard zei ooit eens:

“Of all ridiculous things the most ridiculous seems to me, to be busy—to be a man who is brisk about his food and his work… What, I wonder, do these busy folks get done?”

Kierkegaard deed deze uitspraak 150 jaar geleden, maar wat hij bedoelde is vandaag de dag misschien wel relevanter dan ooit. Druk zijn resulteert niet altijd in voldoening en betekenis. We zijn vaak druk met het doel om meer dingen gedaan te krijgen, maar zijn dat wel de juiste dingen?

Volgens de Franse schrijver Blaise Pascal (1623 – 1662) komen alle problemen van de mensheid komen voort uit ons onvermogen om alleen stil in een ruimte te zitten. Wat hij daarmee bedoelde kun je op verschillende manieren interpreteren. Onder andere dat wij mensen tijd, rust en stilte nodig hebben om ons probleemoplossend vermogen optimaal te kunnen benutten. Dat als we af en toe even stil zouden staan, we veel meer zouden bereiken.

Druk zijn uit angst voor confrontatie
Angst is wat de meesten van ons in de greep van druk zijn houdt. Dat is namelijk de emotie waarmee we vaak overspoeld worden als we de tijd nemen voor (zelf)reflectie. Want op het moment dat we even stilstaan, worden we geconfronteerd met lastige vragen (“Ben ik wel op de goede weg?” “Waarom ben ik zo ongelukkig in de liefde?” “Waarom lukt het me niet om mijn carrière van de grond te krijgen?”). Je wil helemaal niet nadenken over die lastige vragen. En dus ga je ontwijkend gedrag vertonen. Je zoekt, bewust of onbewust, een druk leven op om maar niet met die vragen geconfronteerd te hoeven worden. En dat maakt druk zijn soms verslavend.

Verslaafd aan de drang om productief te zijn
Ik zal het eerlijk toegeven: ik ben verslaafd aan de ‘drang om productief te zijn’. Een zekere mate van productiviteit is natuurlijk noodzakelijk; als ik als zzp’er niet productief ben, komt er geen geld binnen. Zo simpel is het. Desondanks ben ik ervan overtuigd dat productiviteit – of de illusie van productiviteit – wordt overschat. Altijd maar druk zijn resulteert namelijk niet in het gedaan krijgen van het belangrijkste werk in je leven. Sterker nog, het leidt ons er vaak alleen maar van af.

Ik zal een voorbeeld geven. Een paar jaar geleden verhuisde ik vanuit mijn thuisstad naar een dorpje om samen te gaan wonen. Ik verloor toen veel goede vrienden uit het oog. Ik raakte geïsoleerd, en stortte me volledig op mijn carrière. Ik kreeg het steeds drukker en drukker met werk. Tijdens een schaars moment van zelfreflectie ontdekte ik dat een van mijn oude vrienden mij een berichtje had gestuurd. Ik had het gelezen, maar had er door alle drukte niet op gereageerd. Het berichtje was een jaar oud. Die vriend zat in een depressie – en ik had niet eens de moeite genomen om te reageren op zijn berichtje.

Zie je, dat is wat druk zijn met ons doet. Het weerhoudt ons van focus op wat echt belangrijk is. Als je altijd maar druk bent heb je geen tijd voor zelfreflectie. Hoe drukker je bent, hoe lastiger het is om tijd voor jezelf te nemen en na te denken. Bijvoorbeeld over of de volgende kans die voorbijkomt wel de moeite waard is.

Je kop in het zand: ontwijkend gedrag
“The unexamined life is not worth living.”

– Socrates

Een druk leven is een niet-onderzocht leven. En een niet-onderzocht leven mag dan wel rijk zijn, maar het geeft nauwelijks voldoening. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je met een leven dat voldoening geeft nooit drukke periodes meemaakt. Maar een drukke periode is niet hetzelfde als een druk leven. Als je jezelf erop betrapt dat je seizoen na seizoen aan het racen bent, constant jagend op wat dan ook, dan zou je jezelf eens moeten afvragen of je wel genoeg tijd hebt voor afzondering en zelfreflectie.

Sommige mensen gaan zelfs zo ver om druk zijn met luiheid te vergelijken. Niet luiheid zoals we deze term normaal gesproken zouden definiëren. Als het feit dat je je van de ene activiteit in de andere stort je afleidt van zelfreflectie, ja, dat zou je als een vorm van luiheid kunnen zien. Of zoals ik het zelf eerder zou beschrijven: een vorm van je kop in het zand steken.

In zijn boek Leisure, the basis of culture merkt filosoof Josef Pieper op dat het interessant is dat de Engelse term ‘business’ gerelateerd is aan ‘busyness’ (druk zijn), terwijl het equivalent in andere talen (zoals Spaans) het ontkennen van vrije tijd: ‘negocio’ betekent letterlijk no ocio (geen vrije tijd).

Vragen om over na te denken
Zou het kunnen dat dat druk zijn gewoon een vorm van ontwijkend gedrag is, omdat je niet de confrontatie aan wilt gaan met jezelf, of met belangrijke levensvragen? Vraag jezelf eens af:

Hoe veel mensen hoor je wel niet over dat ze spijt hebben dat ze te veel werken en daardoor te weinig tijd hebben voor hun gezin? Hoe vaak heb je het afspreken (of simpelweg beantwoorden van een berichtje) weleens uitgesteld vanwege de verplichtingen die je in je agenda hebt staan? Hoeveel dagen laat je voorbijgaan zonder moment van zelfreflectie? Wat bereik je nu écht met druk zijn? Is het misschien mogelijk dat je druk zijn gebruikt als excuus, zodat je je niet hoeft bezig te houden met het diepgaande werk dat misschien heel confronterend is?